A BËHET ME ZË NIJETI PËR ADHURIMIN

Po kështu, imamllarët e mëdhenj (sipas Ibn Tejmijes), kanë rënë dakord se thënia e nijetit me zë të lartë dhe në mënyrë të përsëritur, nuk ka bazë sheriatike (ligjore islame); madje kushdo që e bën zakon këtë lipset të disiplinohet në një formë të tillë që të ndalohet nga adhurimi i pabazuar në sheriat (normat ligjore islame) dhe dëmtimi i njerëzve përmes ngritjes së zërit nga ana e tij [gjatë bërjes së nijetit me zë të dëgjueshëm].

Ata e kanë argumentuar këtë mendim mbështetur në:

Së pari: Analogjinë e bazuar në shpalljen e transmetuar autentike, më konkretisht në transmetimin ku vjen se Profeti (Paqja qoftë mbi të!) e ka bërë me gojë telbijen (thënien: “LEB-BEJK ALL-LLAAHUM-ME ȞAXH-XHEN / ÛMRAH…/Të përgjigjem o Allah me haxh / umra…”). Në analogji (ngjashmëri) me këtë adhurim, ata thonë se i njëjti tipar vlen edhe për adhurimet e tjera.

Shënim: Medh’hebi hanbeli, shafi’i dhe maliki thonë se umra dhe haxhi zënë fill (nisin) thjesht me bërjen e nijetit në zemër, edhe nëse telbija nuk thuhet fare; kurse nëse thuhet telbija dhe nuk bëhet nijeti ato nuk zënë fill. Ndërsa medh’hebi hanefi është i mendimit se haxhi dhe umra nuk zënë fill vetëm me nijetin, por duhet që këtij të fundit t’i bashkëngjitet edhe telbija ose mbartja me vete e hedjit (bagëtisë që do theret në Mekë).

Së dyti: Edhe logjikisht, bashkimi në adhurim i dy gjymtyrëve bashkë, zemrës dhe gjuhës (fjalës), është më parësor se përdorimi i një gjymtyre të vetme (zemrës).

Në lidhje me këtë mendim, imam Uthman Ez-Zejlai (i medh’hebit hanefi, ka ndërruar jetë në vitin 1343 gregorian) thotë: “[Mes kllapave rrumbullake janë fjalët nga imam En-Nesefi, i medh’hebit hanefi, i cili ka ndërruar jetë në vitin 1310 gregorian] (Kushti [i nijetit] është që të dijë me zemrën e tij se cilin namaz po fal): ku më e pakta gjë është të jetë në një gjendje të tillë që nëse pyetet për të [namazin], ka mundësi të përgjigjet pa u menduar. Kurse bërja e nijetit me fjalë nuk është kusht, por është mirë sepse ia mbledh vendosmërinë e tij.”¹

Po në lidhje me këtë Ibn Abidini (i medh’hebit hanefi, ka ndërruar jetë në vitin 1835 gregorian) thotë: “[Mes kllapave rrumbullake janë fjalët nga imam El-Haskefi (1616 – 1677)] (Bashkimi mes nijetit të zemrës dhe veprimit të gjuhës [bërjes së nijetit me zemër dhe me fjalë], kjo është një gradë e mesme midis kujt e ka konsideruar bërjen e nijetit me fjalë sunet dhe kujt e ka konsideruar të papëlqyeshme për shkak se mbi këtë nuk ka asnjë transmetim nga selefët/gjeneratat e sahabëve dhe tabi’inëve): fjala e tij ‘kjo’, nënkupton metodologjinë në të cilën ka ecur përpiluesi [imam El-Haskefiu i medh’hebit hanefi], që bërjen e nijetit me fjalë e ka konsideruar Mendub².”³

Ndërsa imam En-Neueuiu i medh’hebit shafi’i (1234 – 1278), në lidhje me këtë çështje thotë: “I obliguar në abdes [dhe adhurime] është nijeti (qëllimi) me zemër. Thënia e nijetit me gojë (fjalë) krahas [nijetit me zemër] nuk është detyrim dhe nuk ka vlerë nëse vjen më vete [i pashoqëruar me nijetin e zemrës]. Ndërkaq, nëse bashkohet mes të dyjave [bërjes së nijetit me zemër dhe thënies së tij me gojë (fjalë)] kjo është më e sigurt dhe më mirë. Kështu kanë thënë kolegët [e medh’hebit shafi’i] dhe mbi këtë kanë rënë dakord.”⁴

Së fundi, në lidhje me këtë mendim, imam El-Merdaui i medh’hebit hanbeli (1414 – 1480) thotë: “Këndvështrimi i dytë: Bërja e nijetit me fjalë të pazëshme është mustehab; ky është medh’hebi [qëndrimi bazë i medh’hebit hanbeli]… Me të është shprehur prerazi Ibn Ubejdani, Et-Telkhisu, Ibn Temimi dhe Ibn Razini. Ez-Zerkeshi ka thënë: ‘Kjo është më parësore tek shumë prej të mëvonshmëve [juristëve të mëvonshëm të medh’hebit hanbeli].’”⁵

Ky është mendimi i një grupi të konsideruar juristësh të medh’hebit maliki.

Në lidhje me këtë mendim, dijetari i shquar Ed-Derdir El-Adeui i medh’hebit maliki (1715 – 1786) ka thënë: “[Mes kllapave rrumbullake janë fjalët nga vepra “El-Mukhtesar”, me autor imam Esh-Shejk Khalil Ibn Is’hak i medh’hebit maliki, i cili ka ndërruar jetë në 1374 gregorian] (Dhe fjala e tij): [autori] nënkupton që namazfalësi të thotë me gojë çfarë bën me dije nijetin, si p.sh. të thotë: Bëj nijet të fal namazin farz [të obliguar] të dhuhrit [drekës]; (është diçka e gjerë): nënkupton e lejuar, me kuptimin se është në kundërshtim me më parësoren. Më parësore është të mos e thotë me gojë [fjalë], pasi vendi i nijetit është zemra dhe gjuha nuk kë të bëjë me të [nijetin].”⁶

Po në këtë kontekst, dijetari Ed-Dusuki i medh’hebit maliki (ka ndërruar jetë në 1815 gregorian) thotë: “Por nga kjo [mosqenia parësore e bërjes së nijetit me gojë] përjashtohet ai që ka vesvese [dyshon a e ka thënë nijetin dhe ngjashëm]. Për të është mustehab (e pëlqyeshme) të thotë me gojë çfarë bën me dije nijetin, me qëllim që nga ai [personi me vesvese] të largohet pështjellimi, siç vjen në El-Muafak.”⁶

Ata e kanë argumentuar këtë mendim bazuar në:

Së pari: Shpalljen e transmetuar autentike, ku nuk vjen asnjë transmetim nga Profeti (Paqja qoftë mbi të!) apo sahabët (shokët) e tij, që të kenë bërë nijetin (qëllimin për t’u falur, agjëruar etj.) me fjalë, apo t’i kenë udhëzuar të tjerët që të bëjnë një gjë të tillë. Nëse kjo do kishte qenë e lejuar, i Dërguari i Allahut (Paqja qoftë mbi të!) dhe shokët e tij nuk do ta kishin lënë pas dore, nisur nga fakti se kjo është një çështje që i perket përditshmërisë së muslimanëve.

Imam El-Merdaui i medh’hebit hanbeli (1414 – 1480) thotë: “Në njërin prej dy këndvështrimeve nuk pëlqehet që nijeti të bëhet me fjalë. Ky është [mendimi] i imam Ahmedit, transmetuar nga shejkh Tekijudin [Ahmed Ibn Muhamed El-Edemi El-Bagdadi, ndërroi jetë rreth vitit 1348 gregorian] dhe [ky i fundit] ka thënë: Kjo [thënie] është e sakta.”⁵

Ibn Kajimi (1292 – 1350) [në mbështetje të mendimit të profesorit të tij Ibn Tejmijes (1263 – 1328)] ka thënë: “Kur Profeti (Paqja qoftë mbi të!) niste të falej, thoshte “Allahu Ekber/Allahu është më i madhi” dhe nuk thoshte gjë para kësaj. Ai kurrë nuk e ka bërë nijetin me fjalë dhe nuk ka thënë: “Po fal këtë namaz drejtuar Qabes, katër rekate, imam ose xhemat” dhe as ka thënë: “në kohën e vetë apo kaza” dhe as “farzin e kohës”… Asnjë nuk i ka transmetuar këto nga ai (Paqja qoftë mbi të!) as me transmetim autentik as joautentik…; për më tepër nuk është transmetuar që ta ketë bërë këtë asnjë nga sahabët e tij (Paqja qoftë mbi të!), as të jetë preferuar nga dikush prej tabi’inëve (gjenerata pas sahabëve) dhe as nga katër imamët e mëdhenj [Ebu Hanifja (699 – 767 gregorian), Maliku (712 – 795 gregorian), Shafi’iu (767 – 820 gregorian) dhe Ahmedi (780 – 855 gregorian)].”⁹

Së dyti: Edhe logjikisht bërja e nijetit me fjalë për adhurim nuk qëndron. Personi që e bën nijetin me fjalë, është si ai që do të hajë ushqim dhe thotë: “Po bëj nijet (qëllim) të vendos duart në këtë enë dhe të marr prej saj një llokmë që ta vendos në gojë, ta përtyp dhe pastaj ta kapërdij dhe të ngopem.” Vetë fakti që p.sh. personi e di se do filloj të falet, pasohet automatikisht me nijetin (qëllimin/vendimin) për t’u falur.