FESTAT NË ISLAM-KUPTIMI DHE URTËSIA

Pikërisht në këtë kontekst, disa nga dijetarët e shquar muslimanë shprehen si vijon:

Ibn El-Kajimi thotë: “I’jd (Ritual / Festë / Kremtim) përbën një vend a kohë, që vjen dhe synohet (planifikohet) rregullisht; sa i përket kohës kjo është si në thënien profetike: ‘Dita e Arafatit (dita para Kurban Bajramit / 9 Dhul Hixhe), Dita e Kurbanit (Kurban Bajrami / 10 Dhul Hixhe) dhe Ejemu Et-Teshrik (tre ditët pas Kurban Bajramit / 11, 12 dhe 13 Dhul Hixhe) [për muslimanët në mbarë botën] janë festa (rituali) jonë, popullit të Islamit (muslimanëve) dhe janë ditë ngrënie dhe pirje [nuk agjërohen]’²; kurse sa i përket vendit është si në transmetimin ku vjen se një person i tha të Dërguarit të Allahut: ‘Jam zotuar³ që të therr një deve në Buena.’ Profeti (Paqja qoftë mbi të!) tha: ‘A ka pasur në të ndonjë idhull prej idhujve të xhahilijes (injorancës paraislame) që adhurohej?’ Të pranishmit i thanë: ‘Jo.’ Profeti (Paqja qoftë mbi të!) tha: “A ka pasur në to festë (grumbullim ritual) prej festave (grumbullimeve rituale) të tyre?’ Të pranishmit i thanë: ‘Jo.’ Profeti (Paqja qoftë mbi të!) i tha: “Përmbushe zotimin tënd!’⁴; apo si thënia profetike: ‘Mos e bëni varrin tim ritual (festë)’⁵.

Kësisoj, fjala “I’jd / festë / kremtim” e ka prejardhjen nga “rituali / rikthimi / rregullsia” ose “shprehia / bërja zakon”; që nëse është emër vendi me të nënkuptohet vendi ku synohet të bëhet grumbullimi dhe mësymja e tij (shkuarja në të) për adhurim ose tjetërçka; ashtu siç Mesxhidi Haramin (Xhaminë e Mekës që ka në qendër Qaben), Minanë, Muzdelifenë, Arafatin dhe Vendkryerjet e Ritualeve të Haxhit (El-Mesha’ir), Allahu i ka bërë për besimdrejtët (muslimanët) festë (vende të ritualeve festive, të cilave muslimanët u kthehen dhe drejtohen rregullisht) dhe të këtilla (rituale festive) i ka bërë edhe ditët e adhurimit në këto vende. Edhe idhujtarët kishin ritualet (festat) e tyre kohore e vendore, por kur Allahu solli Islamin, i shfuqizoi ato (ritualet / festat idhujtare) dhe në vend të tyre i kompensoi (zëvendësoi) besimdrejtët me festën e Fitër Bajramit, Kurban Bajramit dhe festën e Ditëve të Minasë (Ditëve të Teshrikut⁶) dhe ashtu siç në vend të territoreve festive të idhujtarëve, i zëvendësoi besimdrejtët me Qaben, Mesxhidi Haramin, Arafatin, Minanë dhe Vendkryerjet e Ritualeve të Haxhit (El-Mesha’ir).”⁷

Es-Sudiju, thotë (në lidhje me thënien kuranore): “O Allah, o Zoti ynë! – tha Isai, i biri i Merjemes – Zbritna një sofër nga qielli, që të jetë festë për ne, për të parin dhe të fundmin tonë dhe të jetë mrekulli prej Teje dhe na jep mirësi, se Ti je Dhuruesi më i mirë!”⁸; “[komentimi i fragmentit kuranor ‘të jetë festë për ne’ është:] Ditën në të cilën e zbrite, ta marrim si festë, ta madhërojmë atë, ne dhe ata që do vijnë pas nesh.”⁹

Ez-Zemakhsheriu thotë: “El-I’jd (Ritual /Festë) është: gëzimi ritual (periodik), prandaj edhe thuhet “Dita e I’jd-it (Ritualit festiv).”¹⁰

Ibn A’shur thotë: “ ‘El-I’jd / ritual kremtues’ është emërtim i ditës që kthehet për çdo vit, përkujtim lidhur me një mirësi ose ngjarje që ka ndodhur në të, për të falenderuar (me fjalë dhe vepra) ose nxjerrë përfitime (mësime).”¹¹

Kësisoj, ditët që ka veçuar sheriati (ligji islam) janë: Fitri (Fitër Bajrami), Arafati, Dita e Kurbanit (Kurban Bajramit) dhe Ditët e Teshrikut, të cilat janë për çdo vit; si dhe Dita e Premte / Xhuma për çdo javë; dhe pikërisht në lidhje me këtë kuptim të festës, sipas kornizave të ligjit islam, Ibn Abidini thotë: “Festa (Rituali periodik) është emërtuar me këtë emër: sepse në të Allahu ka bërë të gjenden periudha të mirësisë, pra lloje të mirash që u vijnë robërve të Tij në mënyrë të rregullt vjetore, prej të cilave janë: Fitri (Festa e Fitër Bajramit që vjen) pas ndalimit të ngrënies (agjërimit), sadakaja e Fitrit, plotësimi i haxhit me Tavafin e Vizitës, mishi i kurbanëve etj.; dhe sepse përgjithësisht shprehia (rregulli) në të (ritualin festiv fetar islam) është hareja, gëzimi, gjallëria dhe kënaqësia për këtë shkak.”¹²

KUR JANË DY BAJRAMET-SA DITË KA SECILI

Në lidhje me këtë çështje, vjen edhe transmetimi i Aishes se “‘Ebu Bekri (Allahu qoftë i kënaqur me të dy!) ka hyrë tek ajo, ku ka gjetur dy prej vajzave të ensarëve / medinasve (të cilat gjendeshin tek Aishja, teksa [para Ebu Bekrit] kishte hyrë tek ajo i Dërguari i Allahut, Paqja qoftë mbi të, që më pas qe shtrirë në shtrojë dhe kishte kthyer fytyrën mënjanë), që [dy vajzat] po këndonin mbi të thënat e ensarëve (medinasve) në [lidhje me] Ditën e [Ngjarjes së] Buathit dhe ato [dy vajzat] nuk ishin këngëtare.’ Ebu Bekri tha: ‘A pipëza e shejtanit në shtëpinë e Profetit (Paqja qoftë mbi të!)?!’ Kjo [ngjarje] – thotë Aishja – ishte në ditën e Festës së Fitër Bajramit. Sakaq – vijon Aishja – i Dërguari i Allahut (Paqja qoftë mbi të!) tha: ‘O Ebu Bekër (lëri ato), faktikisht çdo popull ka festë (ritual) dhe kjo është festa jonë.'”¹⁷

Po në këtë kontekst, në një tjetër transmetim profetik vjen: “Kur Profeti (Paqja qoftë mbi të!) erdhi në Medine, medinasit kishin dy ditë (ditën e Novruzit dhe atë të Mahraxhanit¹⁸) në të cilat luanin (dëfrenin). Për këtë, ai (Paqja qoftë mbi të!) u tha: ‘Faktikisht Allahu ua ka zëvendësuar me dy ditë më të mira se ato të dyja: [në një transmetim tjetër vjen se Profeti (Paqja qoftë mbi të!) u tha: ‘Keni pasur dy ditë në të cilat luanit (dëfrenit) dhe Allahu faktikisht ua zëvendësoi ato me më të mira:’] me ditën e Fitrit (Fitër Bajramit) dhe të Kurbanit (Kurban Bajramit)’”¹⁹; ku siç duket qartë nga trajta e transmetimit, medinasit nuk është se bënin adhurime të caktuara të gabuara në këto ditë, por thjesht ngaqë ata e kishin bërë ritual (mblidheshin rregullisht) të dëfrenin dhe lodronin në këto ditë, u erdhi ndalimi i të tillë gjëje dhe orientimi se ritualet e tyre festive duhet të zëvendësoheshin dhe zinin vend në dy festat sheriatike (legjitime islame) të Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit.

Ndërkaq, bazuar në mendimin e juristëve muslimanë të përmbajtur (rigorozë), rregulli normativ i ritualit festiv fetar, është se “parimisht çdo vepër dhe fjalë e planifikuar për një kohë të caktuar (thënë ndryshe ritual), që përsëritet me t’u kthyer kjo kohë, duhet të bazohet në burimet ligjore islame”; përndryshe konsiderohet ritual / festë e sajuar (bidat i pabazë), edhe nëse njerëzit ia ndryshojnë emërtimin (nuk e quajnë festë fetare), për më tepër konsiderohet kësisoj nëse krahas fiksimit periodik (ritual) të kësaj dite, spikaten në të edhe veprime të tjera që bëhen për arsye të kësaj dite / kohe, si: hareja, grumbullimi, urimet, dhurimet, lodrimet, ngrënia dhe pirja etj.

Më konkretisht, me rituale / festa josheriatike (jolegjitime) që konsiderohen konkurrente (krahasuese / përngjasuese) me ato sheriatike (ligjore isalme), kemi të bëjmë nëse dita e një rituali festiv synohet në vetvete, pra kur kjo ditë përzgjidhet dhe madhërohet në vetvete për arsye të një ngjarje të caktuar të ndodhur në të dhe kur për festimin e kësaj dite bëhet një angazhim i tillë që obligon një përkujdesje (vëmendje, përpjekje dhe mbarëvajtje) të atillë që në kohën e kësaj dite: të sundojë hareja, të grumbullohen njerëzit, të mbahen fjalime, të bëhen urime dhe dëfrime, si dhe të lihen mënjanë punët e tjera.

FESTAT JOLEGJITIME-QËNDRIMI I PËRMBAJTUR

Faktikisht, festa në fenë islame ka një kuptim të veçantë që e bën atë unike mes të gjitha feve, bindjeve, traditave dhe kombeve; ajo (festa islame) përbën bindje ndaj Allahut të Madhëruar, hare të bekuar fetare, ëndje (dëfrim) në jetën e kësaj dynjaje, spikatje të fuqisë dhe vëllazërisë; ajo (festa islame) konsiston në lumturi shpirtërore me rastin e ngadhënjimit të vullnetit të mirë mbi pasionet dhe epshet, çlirim prej tundimeve të djajve njerëzorë dhe prej atyre nga xhindët, kënaqje me bindjen ndaj Zotit të botëve dhe me premtimin e Tij fisnik hyjnor të shpërblimit me Xhenetin e begatë dhe shpëtimin prej Zjarrit të Xhehenemit që u është premtuar festuesve besimdrejtë.

Kjo bazohet në transmetimin e Ibn Umerit (Allahu qoftë i kënaqur me të!), në të cilin vjen se i Dërguari i Allahut ka thënë: “Kush i përngjan një populli, i atilli është prej tyre”²²; pra në këtë transmetim profetik përfshihet kush u përngjan me vetëdije jobesimtarëve, në gjërat që përbëjnë veçori të jetës së tyre rituale fetare, i këtilli është prej tyre (jobesimtarëve) në vlerën e përbashkët të ngarkimit me mëkatin në të cilin u pëngjason atyre, varësisht nëse ka rënë në mosbesimin e tyre, apo mëkatet ose ritet që bëjnë ata²³.

Kjo bazohet në transmetimin e Aishes (Allahu qoftë i kënaqur me të!), se Profeti (Paqja qoftë mbi të!) ka thënë: “Le ta dinë hebrenjtë [e të krishterët, si dhe mbarë të tjerët] se në fenë tonë (në Islam) ka gjerësi; faktikisht unë jam dërguar me fenë e prirur [që mban anën e të drejtës hyjnore, mënjanë devijimeve] tolerante (Islamin e gjerë).”²⁴, lidhur me të cilin vjen se në ditën e performancës së lojës me heshta të abisinasve në Xhaminë e Profetit (në Medine) me rastin e Festës, kur Umeri deshi t’i ndalonte ata nga kjo performancë,- pasi me sa duket Umeri nuk kishte dijeni mbi praninë e Profetit (Paqja qoftë mbi të!) në këtë mes,- i Dërguari i Allahut (Paqja qoftë mbi të) i ka thënë Umerit që t’i lerë abisinasit të performojnë dhe këtyre të fundit u ka thënë të vijojnë me performancën e tyre, si dhe ka shtuar arsyen e sa në fjalë, duke thënë se kjo është që ta dinë hebrenjtë dhe të krishterët se në fenë tonë (në Islam) ka gjerësi, pra se feja islame ka hapësirë për lodrime legjitime dhe çlodhje, në kohëra të ditura, që janë të një forme të tillë që nuk i cenojnë normat sheriatike (ligjore islame)²⁵.