PASURIA ZEKATORE-KUSHTET BAZË

ZEKATI I PASURISË-KUPTIMI-DISPOZITA

Me kushtin e pronësisë së plotë ka të bëjë edhe çështja e borxhit, pra sesi këtë zekat duhet ta nxjerr: (a) borxhdhënësi (i cili është pronari i vërtetë i kapitalit të borxhit) dhe (b) për atë borxh që është miratuar si i tillë nga borxhmarrësi (që nuk mohohet) dhe që treguesit e sigurt janë se ky borxh do të kthehet pa asnjë problem (pra borxhmarrësi nuk është në vështirësi dhe shpresohet se borxhi do kthehet sipas marrëveshjes së bërë).

Prej rrjedhimeve të po këtij konteksti, është se për pasurinë (kapitalin) që s’është pronë e një personi të caktuar, nuk jepet zekat, si rasti për: kapitalet shtetërore, ato të shoqatave bamirëse etj.⁴

Kësisoj, të ardhurat që vijnë nga harami nuk vlen të jepen si zekat, ose që për to të jepet (nxirret) zekat; porse këto të ardhura duhet të jepen në formën e likujdimit (largimit) të këtij kapitali haram (në dobi të interesave publike të muslimanëve) dhe ky likujdim nuk duhet të konsiderohet kurrsesi si formë sadakaje (pra ky likujdim nuk lejohet të shoqërohet me nijet / qëllim sadakaje).

Të tilla pasuri (kapitale) janë: mjetet monetare të depozituara dhe mallrat a kapitalet e përgatitura për tregti (pasi tregtia është shkak për arritjen e fitimit) apo kullosat publike (pasi kullosat janë shkak për arritjen e mjeljes, riprodhimit të bagëtive dhe prodhimit të mishit⁸); ndërkaq, për pasurinë që nuk shtohet nuk nxirret zekat, bazuar në transmetimin referent profetik: “Muslimani nuk obligohet të jap sadaka (lëmoshë të detyruar / zekat) as për robin e tij dhe as për kalin e tij”⁹; ku hyjnë edhe pasuritë (mallrat / kapitalet) e ngjashme që janë në pronësi të muslimanit/es si: shtëpitë, mobiljet, makinat etj., të cilat janë për përdorim vetiak (personal) dhe nuk janë për tregti, pasi në çështjen e zekatit merret parasysh prania e nijetit (qëllimit) të tregtisë (shitblerjes për qëllime tregtare).

Tek shitblerja që nuk bëhet për qëllime tregtare, hyjnë po kështu edhe: likujdimi apo heqja e një malli të caktuar (disa herë kur një mall na del qejfit); shitja për arsye të ngushtësisë ekonomike apo sepse na duhen para; blerjet që si qëllim bazë kanë mallrat jo për qëllime tregtare, si p.sh. blerja e një makine për përdorim vetiak ose e një kapitali të patundshëm për banim, edhe pse personi mund të ketë në mendje që nëse i jepet rasti, t’i shes këto prona për të nxjerr fitim (ndërsa nëse një makinë apo banesë blehen me qëllimin bazë për tregti, ose kur njëri prej dy qëllimeve bazë është për tregti dhe tjetri për përdorim vetiak, në këtë rast duhet që për to të nxirret zekat); etj.

Po në këtë kontekst vlen të theksohet se pasuria e plaçkitur që nuk mund të kthehet, ose borxhi që nuk shpresohet të kthehet, ose malli i fshehur të cilit i është harruar vendi dhe ngjashëm; për këto nuk jepet zekat derisa të posedohen (t’i kemi në dorë).

NISABI-PASURIA OBLIGUESE E ZEKATIT

Konsiderimi i nisabit prej normave (rregullave) të fiksuara nga sheriati (ligji islam) në çështjen e obligimit të zekatit të pasurisë, orienton në qëllimin e obligimit të zekatit, sesi qëlllim i tij është realizimi i solidaritetit shoqëror (përgjegjshmërisë sociale) mes individëve të bashkësisë muslimane, i spikatur në përkujdesjen e të pasurve të kësaj bashkësie për të varfërit dhe nevojtarët e saj.

SHTESA MBI NEVOJAT SI KUSHT I ZEKATIT

Sipas shumicës së juristëve muslimanë, borxhet zbriten (llogariten minus) vetëm në kapitalet e padukshme¹⁴, të cilat janë: floriri, argjendi, paratë dhe mallrat e tregtuar dhe jo në kapitalet e dukshme¹⁵, të cilat janë: produktet bujqësore dhe bagëtitë¹⁶.

Gjithashtu (po në këtë kontekst) një mendim i fuqishëm lidhur me zbritjen e borxheve në përllogaritjen e nisabit, është se nëse një person ka borxhe dhe krahas tyre ka kapitale të patundshme (shtëpi, makinë, mobilje etj.) shtesë nevojave të tij, në këtë rast borxhet që ka kompensohen (nuk merren parasysh) bazuar në barasvlerën e tyre me këto kapitale të patundshme¹⁷.

Po kështu, në kohën kur nisabi (vlera pasurore obliguese e zekatit) dhe pasuria shtesë këtij nisabi, plotësojnë një vit hënor (pa rënë përgjatë gjithë këtij viti nën vlerën e nisabit), zekati nxirret për të gjithë këtë sasi pasurie (sipas mendimit më të fuqishëm) dhe nuk merren në konsideratë (pra nuk zbriten nga llogaria e zekatit) harxhimet për nevojat bazë shtëpiake (si: nevojat ushqimore, ujë, ngrohje, strehim, veshmbathje, shkollim, mjekim, transport dhe ngjashëm) që janë për t’u bërë pas kësaj kohe (gjatë vitit të ardhshëm hënor)¹⁸.

Vlen të përmendet në këtë kontekst, se mendimi më i fuqishëm mbi paratë e lëna peng (kolateralet apo depozitat garantuese) është se zekati për këtë pasuri (kapital) është i detyrueshëm të jepet nga pronari aktual i saj, pasi kjo pasuri nuk është se ka dalur nga pronësia e pronarit të saj (edhe pse ka mbetur peng momentalisht apo vijon të mbetet e tillë në rast të mospërmbushjes së shërbimit të rënë dakord)¹⁹.

b. Borxhdhënia: Lidhur me borxhet e dhëna, duhet të kihet parasysh sa vijon:

Pronari i vërtetë i parave të borxheve të dhëna, konsiderohet ai që i ka dhënë ato, pasi këto para janë në dispozitën e një porosie të lënë në dorë të dikujt, e cila i jepet pronarit të saj kur ai ta kërkojë²⁰, por kriteri (norma) këtu është që borxhmarrësi ta pranojë këtë borxh dhe të jetë i aftë ta paguaj atë kurdo që t’i kërkohet²¹. Përjashtim është bërë për borxhet e dhëna personave në vështirësi²², të cilët nuk shpresohet t’i kthejnë ato (këtu hyjnë edhe paratë e pronave të shitura që nuk janë likujduar ende nga pala blerëse²³), por borxhet e kësaj kategorie, kurdo që të merren duhen llogaritur për zekatin e atij viti (edhe nëse kanë kaluar vite të shumta)²⁴.

Më konkretisht, nëse pasuria e mbërrin nisabin, nxjerrja e zekatit bëhet duke marr në konsideratë vlerën pasurore të nisabit bashkë me shtesën që i bashkëngjitet këtij të fundit (nisabit) deri në përfundim të vitit të plotë hënor. Kuptimi i kësaj është që nëse nisabi (vlera pasurore olbiguese e zekatit) arrihet p.sh. në ditën 1 Ramazan, ai duhet të nxirret në të njëjtën ditë të vitit të ardhshëm hënor, nëse përgjatë kësaj kohe nisabi nuk bie nën vlerën e tij, përndryshe, nëse zekati vonohet pa arsye³⁰, bihet në mëkat³¹.

b. Rënia poshtë vlerës së nisabit, para plotësimit të një viti hënor, e shfuqizon përllogaritjen e zekatit të pasurisë³²

Për pasurinë që ka mbërritur nisabin dhe pakësohet nën vlerën e nisabit para se të plotësohet një vit hënor, nuk jepet zekat derisa ajo të mbërrijë sërish nisabin; dhe pastaj (pasi mbërrin sërish nisabin), nga data (e re) e kësaj mbërritje pritet të plotësohet një vit hënor (pa u mangësuar nisabi gjatë këtij viti nën vlerën e tij përkatëse). Në këtë kontekst (siç do të vijë më poshtë) hyn edhe rasti kur një person ka një borxh të tillë që ia mangëson pasurinë e tij nën vlerën e nisabit (vlerës obliguese të zekatit), me ç’rast ky person del nga rrethi i atyre që e kanë obligim dhënien e zekatit.