LLOGARITJA E RAMAZANIT ASTRONOMIKISHT

CAKTIMI I RAMAZANIT ME SHIKIMIN E HËNËS

SI CAKTOHET RAMAZANI PO NUK U PA HËNA

Bazuar në interpretimin e mësipërm, këta dijetarë janë të mendimit se në rastin në fjalë përllogaritja e ditës së parë të muajit të ri i besohet të kualifikuarve në shkencën e astronomisë.

Më konkretisht në rastin e agjërimit të Ramazanit, disa prej mbështetësve të këtij mendimi thonë se agjërimi i tij (Ramazanit) sipas kësaj përllogaritje astronomike është i lejuar dhe disa të tjerë thonë se ai është i detyrueshëm. Po kështu, midis tyre ka mendime të ndryshme nëse agjërimi i lejohet ose i bëhet obligim vetëm përllogaritësit të kualifikuar apo krahas këtij të fundit një gjë e tillë i lejohet ose obligohet edhe kujtdo që i beson këtij përllogaritësi dhe e imiton atë.

Ky është mendimi i Mutarif Ibn Abdullah Ibn Esh-Shikhijrit² (prej dijetarëve të shquar të tabi’inëve të mëdhenj që i përkasin gjeneratës pas sahabëve, ka ndërruar jetë në vitin 87 H/706 G), Ebu El-Abas Ibn Surejxhit (jurist i madh i medh’hebit shafi’i në kohën e tij, autor i rreth 400 përpilimeve, ndërroi jetë në vitin 306 H/918 G), Ibn Kutejbes (kadiu i madh dhe i shquar i Egjiptit, ndërroi jetë në vitin 322 H/934 G), El-Kafelit (dijetar i madh i shquar në kohën e tij, jurist i medh’hebit shafi’i, ka ndërruar jetë në vitin 365 H/976 G), Kadiut Ebu Et-Tajib (fakih i medh’hebit shafi’i, ka ndërruar jetë në vitin 450 H/1058 G), Muhamed Ibn Mukatil Er-Razit (kadi dhe fakih në kohën e tij në qytetin Raj, në jug-lindje të Teheranit të sotshëm, ndërroi jetë në vitin 248 H/859 G), El-Kushejriut (dijetar i madh i Khorasanit, zonë që mbulonte rajone të Iranit, Afganistanit, Turkmenistanit, Uzbekistanit dhe Taxhikistanit të sotëm, ndërroi jetë në vitin 465 H/1072 G) dhe Es-Subkiut (kadiu dhe dijetar i madh në kohën e tij, i medh’hebit shafi’i, ndërroi jetë në vitin 756 H/1355 G).³

Theksohet se ky mendim, përveçse sipas kritereve të miratuara nga Këshilli Evropian i Fetvave dhe Kërkimeve (El-Mexhlis El-Urubi Lil Iftei Uel Buhuth), në vendimin e tij të sesionit të tij të 19-të, të mbajtur në Stamboll në periudhën 30 qershor – 4 korrik 2009; është gjithashtu: në përputhje me miratimet e theksuara nga Kuvendi Mbarëbotëror i Fikhut (El-Mexhlis El-Fikhi Ed-Deuli) në vendimin e tij nr. 18, të konferencës së tij të tretë, të vitit 1986; në përputhje me vendimet e sesionit të parë të Komitetit të Kalendarit të Unifikuar Hënor (Hixhri), të mbajtur në qytetin e Stambollit në periudhën 27-30 nëntor 1978; në përputhje me vendimet e dala nga Konferenca Botërore e Vërtetimit të Muajve Hënorë Mes Shkenctarëve të Sheriatit dhe Përllogaritjeve Astronomike, të mbajtur në Mekë, prej Kuvendit të Fikhut të Ligës (Lidhjes) së Botës Islame (Rabitatu El-Alem El-Islami), në periudhën 11-13 shkurt 2012, ku morën pjesë një numër i madh dijetarësh të jurisprudencës islame dhe astronomisë; në përputhje me vendimet e dala nga Këshilli Botëror (En-Nedueh El-Alemije) që u mbajt në Paris, në periudhën 4-5 shkurt 2012 me subjektin “Fillimi i muajve hënorë (hixhri) dhe kalendari hënor (hixhri)”, ku morën pjesë një grup i dijetarëve të jurisprudencës islame dhe astronomisë dhe ku u paraqitën një sërë hulumtimesh dhe studimesh juridike dhe astronomike; si dhe është në përputhje me vendimet e dala së fundi në Konferencën e Unifikimit të Kalendarit Hënor (Hixhri) Mbarëbotëror, të mbajtur në Stamboll në periudhën 28-30 Maj 2016, në të cilën morën pjesë drejtues dhe përfaqësues të Ministrive të Vakëfeve, Muftinive dhe morën pjesë dijetarë të sheriatit (Ligjit islam) dhe astronomisë, prej më shumë se 70 vendeve (shteteve) të botës islame, krahas pjesëmarrjes se përfaqësuesve të shumicës së unioneve dhe kuvendeve të fikhut në botë, ku u vendos një paketë parimesh dhe kriteresh (normash dhe rregullash) themelore, ku (dy) më të rëndësishmet ishin: (së pari) parimi për vërtetimin e hyrjes së muajit (hënor) është shikimi i hënës së re, sidoqoftë, me sy të lirë ose me ndihmën e observatorëve dhe pajisjeve bashkëkohore astronomike dhe (së dyti) ndryshimi i daljeve të hënës (fakti se në vende të ndryshme të botës, hëna e re del në kohë të ndryshme), nuk merret në konsideratë, bazuar në ligjërimin e përgjithshëm (profetik): “Nëse e shikoni atë (hënën e re) atëherë agjëroni dhe nëse e shikoni ndërpriteni agjërimin”¹ dhe në thënien e Profetit (Paqja qoftë mbi të!): “Agjërimi juaj është në ditën në të cilën agjëroni (si bashkësi), ndërprerja e agjërimit (Bajrami i Fitrit) është në ditën që e ndërprisni agjërimin (si bashkësi) dhe Kurbani (Bajrami i Kurbanit) është në ditën që bëni Bajramin e Kurbanit (si bashkësi).”⁸ Këta dijetarë shprehen se përllogaritjet astronomike bashkëkohore mund ta përllogarisin shumë vite më parë dhe me saktësi të madhe kohën e pozicionimit në vijë të drejtë të diellit, tokës dhe hënës⁹, pozicionim ky që mund të ndodh në çdo kohë të natës a ditës dhe përbën mbarimin e muajit hënor prezent dhe fillimin e muajit të ri hënor.¹⁰

Më konkretisht, mbështetësit e këtij mendimi e përllogarisin (përcaktojnë) hyrjen e muajit të ri hënor (përfshirë hyrjen dhe përfundimin e Ramazanit) sheriatikisht (në konturin e ligjit islam), nëse përmbushen kriteret astronomike të mëposhtme:

Kriteri i parë: Pozicionimi në vijë të drejtë (i diellit, tokës dhe hënës), të ndodh realisht, para perëndimit të diellit;

Kriteri i dytë: Të jetë i mundur shikimi i hënës së re me sy të lirë ose me ndihmën e mjeteve pamore (si teleskopët etj.), në çfarëdo pike observimi (shikimi) të tokës (bazuar në mendimin e shumicës së juristëve muslimanë);

Kriteri i tretë: Që shikimi i hënës së re të konsiderohet i mundshëm, duhet që patjetër të plotësohen kushtet astronomike në vijim:

a. Hëna e re të perëndojë (zhduket) pas perëndimit të diellit, në një pozicion të mundshëm për t’u parë;

b. Në kohën e perëndimit të diellit, këndi i ngritjes së hënës mbi horizont të mos jetë më pak se 5 gradë dhe dimensioni këndor midis diellit dhe hënës të mos jetë më pak se 8 gradë.

Po kështu pretendimi i pagabueshmërisë së llogaritjeve astronomike nuk qëndron¹¹, pasi janë vërtetuar shumë raste kur përllogaritjet shkencore astronomike kanë theksuar pamundësinë e shkimit të hënës së re, porse dhjetëra dëshmitarë muslimanë të drejtë (të besueshëm, të cilët nuk kanë rënë në mëkate madhore) kanë dëshmuar se e kanë parë hënën e re.

Në fakt përllogaritjet astronomike lipset të gëzojnë konsideratë në çështjen sheriatike në fjalë, në dy aspektet në vijim: (së pari) si mjet ndihmues për orientimin lidhur me pozicionin qiellor ku pritet të shikohet lindja e hënës së re me sy të lirë dhe (së dyti) kjo përllogaritje astronomike të shërbejë si kriter për rrëzimin e pretendimit të shikimit të hënës së re me sy të lirë, në rastin kur vërtetohet shkencërisht (përmes përllogaritjeve astronomike) se në zonën gjeografike ku është pretenduar të jetë parë hëna e re, shfaqja e saj (hënës së re) ka qenë astronomikisht e pamundur.¹²